Kinh nghiệm từ địa phương giữ vững chuẩn xóa mù chữ mức độ 2

Hàng nghìn người thoát mù chữ

Tại hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện các nội dung về giáo dục và đào tạo thuộc CTMTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2030, giai đoạn I: 2021–2025 và định hướng 2026–2030 do Bộ GD&ĐT tổ chức, Sở GD&ĐT tỉnh Thanh Hóa đã gửi Tham luận với chủ đề Kết quả và chia sẻ kinh nghiệm chỉ đạo, triển khai tổ chức thực hiện nhiệm vụ xóa mù chữ thuộc Tiểu dự án 1 – Dự án 5, thuộc CTMTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi ở các cơ sở giáo dục; đề xuất nội dung, giải pháp giai đoạn 2026-2030.

Nội dung Tham luận cho thấy, Thanh Hóa là một trong những địa phương có kết quả nổi bật về công tác xóa mù chữ (XMC). Chỉ trong giai đoạn 2021–2025, toàn tỉnh đã mở 162 lớp học, huy động được 3.768 người mù chữ, tái mù tham gia. Đây là con số đáng ghi nhận trong bối cảnh nhiều địa phương còn gặp khó khăn trong việc thu hút học viên đến lớp.

Thanh Hóa được Bộ GD&ĐT công nhận đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2 từ năm 2021 và duy trì vững chắc đến năm 2024 trên toàn bộ 27/27 huyện, thị xã, thành phố. Tỷ lệ biết chữ của người dân trong độ tuổi 15–60 đạt 99,33%; riêng người dân tộc thiểu số đạt 98,3%. Đáng chú ý, tỷ lệ biết chữ ở nhóm thanh thiếu niên 15–25 tuổi gần như tuyệt đối, đạt 99,91% (trong đó nhóm DTTS đạt 99,82%). Những con số này cho thấy hiệu quả rõ rệt của nỗ lực bền bỉ từ chính quyền, ngành giáo dục và toàn xã hội.

Để đạt được kết quả đó, Thanh Hóa đã huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị. Cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên cùng vào cuộc, tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền, vận động người dân đi học. Đặc biệt, lực lượng Bộ đội Biên phòng không chỉ giữ gìn an ninh, mà còn trực tiếp đứng lớp, mở những lớp học chữ ngay tại các xã vùng cao, biên giới.

Bài học từ Thanh Hóa cho thấy, công tác xóa mù chữ thành công không chỉ nhờ số lượng lớp học, mà còn ở cách làm sáng tạo, phù hợp với đặc thù vùng miền. Sự gắn kết giữa các ban, ngành, đoàn thể đã giúp người dân hiểu rằng đi học chữ không phải nghĩa vụ, mà là cơ hội để thay đổi cuộc sống.

Giữ vững thành quả

Thành quả đạt được là rất đáng ghi nhận, song Báo cáo cũng chỉ ra những thách thức còn tồn tại. Đến cuối năm 2024, Thanh Hóa vẫn còn 18.269 người mù chữ trong độ tuổi 15–60, tập trung chủ yếu ở nhóm trên 45 tuổi, sống rải rác tại các địa bàn khó khăn. Đây là nhóm khó tiếp cận nhất với lớp học tập trung do hạn chế về thời gian, điều kiện đi lại và tâm lý ngại học.

Để giải quyết thách thức này, tỉnh Thanh Hóa đang triển khai nhiều giải pháp theo định hướng của Bộ GD&ĐT. Trọng tâm là phát triển chương trình xóa mù chữ chức năng, dạy chữ gắn liền với kiến thức thực tiễn. Học viên không chỉ học đọc, học viết, mà còn được trang bị kiến thức pháp luật cơ bản, quản lý tài chính gia đình, kỹ thuật sản xuất nông nghiệp, chăm sóc sức khỏe và vệ sinh môi trường. Cách làm này giúp người học thấy được lợi ích ngay trong cuộc sống, từ đó duy trì động lực học tập và hạn chế tình trạng tái mù chữ.

Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ giáo viên làm công tác xóa mù chữ cũng là một yếu tố quan trọng. Những gói phụ cấp, hỗ trợ đi lại, tài liệu giảng dạy và chế độ làm thêm giờ sẽ giúp khắc phục tình trạng thiếu giáo viên, nhất là ở các vùng đặc biệt khó khăn. Đồng thời, tỉnh cũng khuyến khích áp dụng các mô hình dạy học linh hoạt: lớp buổi tối, lớp cuối tuần, mô hình gia đình học tập, hay thậm chí là học qua audio điện thoại.

Giữ vững chuẩn xóa mù chữ mức độ 2 trên toàn tỉnh không phải là điểm dừng, mà là nền tảng để Thanh Hóa tiến xa hơn trong giai đoạn 2026–2030. Khi công tác xóa mù chữ được gắn liền với phát triển kinh tế, nâng cao dân trí và chất lượng cuộc sống, mục tiêu “học để sống, để phát triển” sẽ trở thành hiện thực.

Với những kinh nghiệm quý báu từ tỉnh Thanh Hóa có thể trở thành hình mẫu để nhiều địa phương khác học hỏi, cùng hướng tới một nền giáo dục công bằng, không ai bị bỏ lại phía sau.

Thanh Hóa đã trở thành hình mẫu khi duy trì vững chắc chuẩn xóa mù chữ mức độ 2 nhờ cách làm sáng tạo và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Chỉ trong 5 năm (2021-2025), tỉnh đã mở 162 lớp học, giúp gần 3.800 người thoát mù chữ và tái mù, nâng tỷ lệ biết chữ của người dân tộc thiểu số lên tới 98,3%.

Kinh nghiệm cốt lõi là việc huy động Bộ đội Biên phòng đứng lớp và gắn việc học chữ với kiến thức thực tiễn (pháp luật, kỹ thuật nông nghiệp). Dù vẫn còn thách thức với nhóm người lớn tuổi, Thanh Hóa đang tiếp tục kiên trì với mô hình giáo dục linh hoạt để đảm bảo "không ai bị bỏ lại phía sau."