Gửi bình luận
Trong số những di tích đã được Nhà nước xếp hạng, đình Nghiêm Xá vẫn được giới nghiên cứu chú ý bởi đây là một trong số những di tích có niên đại tạo dựng sớm, và giữ được khá nguyên vẹn kiến trúc và điêu khắc.
Đình Nghiêm Xá được xây dựng bề thế gồm 5 gian 2 dĩ, quay về hướng Tây, bên phải là chùa làng, phía trước là ao sen. Khởi thủy, kiến trúc đình Nghiêm Xá được xây dựng theo kiểu chữ Nhất, vào thời nhà Nguyễn được xây thêm hậu cung.
Tòa đại bái có 4 hàng chân gỗ, hai loại vì kèo giá chiêng và kẻ suốt. Các vì kèo kẻ suốt ở hai đầu hồi có câu đầu nối 2 cột cái. Chính giữa bờ nóc đắp nổi viên minh châu, bờ dải hình lưỡi liềm, bốn góc đầu đao cong vút, mái lợp ngói vảy cá. Đình có 3 lối vào cùng hệ thống cửa bức bàn gỗ lim chắc chắn.
Đáng chú ý là các bức cốn ở tòa đại bái đều còn khá nguyên vẹn. Nghệ nhân xưa đã chạm nổi tích “độc long” với rồng miệng loe, mắt lồi, râu tóc hình tia lửa, đao mác.
Tích “cá hóa rồng” với đầu cá đã hóa thành rồng nhưng đuôi vẫn là đuôi cá. Trong đình còn có bức cốn rồng đưa tay bắt sóc, lại có những bức chạm “lưỡng long tranh châu”, hai con rồng tranh giành viên ngọc nhưng một con vật thứ ba xuất hiện, đó là con sóc cũng nhảy ra “chia phần”.
Yếu tố văn hóa truyền thống, văn hóa cung đình đã đan xen cùng văn hóa dân gian đến tuyệt mĩ. Đó cũng là sự biểu hiện, sự phản ánh trung thực đời sống tư tưởng và tình cảm của người dân hồi thế kỷ 17 - lúc chính quyền thống trị đang bị sa sút, nghệ thuật chính thống bị rạn vỡ, nghệ thuật dân gian với sức sống mãnh liệt bước vào giai đoạn mới và sự thể hiện còn rõ nét ở những tác phẩm điêu khắc.
Trên thượng lương đại bái còn khắc rõ niên đại tạo dựng “Vĩnh Trị nhị niên Đinh Tỵ thập nhị nguyệt cát nhật thượng lương bắc thượng thôn ngũ giáp”. Nghĩa là: Ngày tốt, tháng 12 năm Đinh Tỵ niên hiệu Vĩnh Trị năm thứ 2, năm giáp bắc thượng thôn dựng (1677).
Trời ban 7 vị đại khoa
 |
| Người dân Nghiêm Xá tổ chức lễ hội truyền thống tôn vinh các bậc tiên hiền, khoa bảng. |
Với ý nghĩa tôn vinh đạo học, đình Nghiêm Xá không chỉ là chốn tâm linh, gửi gắm vào đó những mong ước trên con đường khoa cử. Với quan niệm “có thờ có thiêng”, người Nghiêm Xá đã tôn 12 tiến sĩ làm Thành hoàng làng, mong một ngày các vị tiên hiền phù hộ cho làng có người đỗ đạt, vinh quy bái tổ.
Là vùng đất trọng đạo học nhất nhì xứ Bắc, người Nghiêm Xá đã tham gia các khoa thi, mang vinh hiển về cho làng. Với 7 vị đỗ đại khoa, làng Nghiêm Xá được xếp đứng đầu huyện Thường Tín về số học vị tiến sĩ trong nền khoa cử Nho học.
Đặc biệt, Nghiêm Xá có gia đình cả 3 cha con là đều đỗ tiến sĩ. Cha là Ngô Hoan, đỗ Đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân (Hoàng giáp) khoa Đinh Mùi niên hiệu Hồng Đức thứ 18 (1487). Theo ghi chú của Viện Nghiên cứu Hán Nôm cho văn bia tiến sĩ số 8 Văn miếu Thăng Long - thì là Ngô Hoan là thành viên hội “Tao Đàn nhị thập bát tú”.
Hoàng giáp Ngô Hoan từng đi sứ và làm quan đến chức Đô ngự sử. Ông có hai người con trai cùng dự khoa thi năm 1526. Con cả là Ngô Ước - đỗ Đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân (Hoàng giáp), được bổ chức Hàn lâm; con thứ là Ngô Hoành - đỗ Đệ tam giáp tiến sĩ xuất thân.
Khi làng có nhiều người đỗ đạt thành danh, người dân đã xây dựng nghè ở Hậu Bành đón các vị đỗ tiến sĩ khi về làng vinh quy bái tổ. Sau đó, địa phương lại dựng văn chỉ để thờ những người đỗ đạt cao.
Với tinh thần tôn vinh đạo học, Nghiêm Xá không chỉ tôn thờ các bậc tiên hiền trong đình làng, mà tại các miếu, văn chỉ, nhà thờ họ cũng thờ phụng những vị khoa bảng, nhằm giáo dục truyền thống tốt đẹp của làng để con cháu cố gắng nỗ lực học hành.
Tiếp nối truyền thống khoa bảng, cho đến nay người Nghiêm Xá vẫn tiếp tục không ngừng học tập. Nhờ vậy, làng có nhiều người đạt học vị tiến sĩ, thạc sĩ, cử nhân. Tất cả những người thi cử có bằng cấp đều được ghi danh trong sổ truyền thống lưu tại đình làng.
Trên mảnh đất Nghiêm Xá, cổ nhân từng xây mộ Trạng nguyên Nguyễn Hiền. Dù cho đến nay, chưa biết chính xác ngôi mộ ở đâu, nhưng người làng chắc chắn trên mảnh đất này có nơi thờ và mộ ông. Đó là sự nhất quán trong tư duy của người Nghiêm Xá - đề cao việc học, tôn trọng hiền tài. Việc thờ phụng ở đình Nghiêm Xá cũng là hiện tượng riêng không giống bất cứ làng xã nào.
