Trăm năm trở về “Miền đất vàng Đông Dương”

Sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa, phong tục tập quán, đời sống tình cảm và tâm linh người bản địa đã giúp Defert khắc họa cô đọng xứ Đông Dương xinh đẹp và kỳ bí qua các tác phẩm tranh khắc gỗ. Với sự quan sát tinh tế cùng kỹ thuật điêu luyện, ông đã cho ra đời những tác phẩm độc nhất vô nhị, gây rung cảm mạnh cho người thưởng lãm.

Khắc họa bằng nguyên liệu bản xứ

Những tinh tế của họa sĩ Pháp gần trăm năm trước về đề tài Đông Dương đã khiến giới mỹ thuật ngày nay phải sửng sốt, nghiên cứu lại về Defert và tranh khắc gỗ thời xưa.

Mới đây, “Miền đất vàng Đông Dương” phiên bản tiếng Pháp đã được dịch và tái bản tại Việt Nam. Các dịch giả nhận ra, Defert đã chắt lọc văn thơ của các tác giả người Pháp có nhiều gắn bó với Đông Dương để làm đẹp thêm các bức tranh của mình. Bên cạnh đó, ông cũng trích dịch thơ trong truyện “Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu.

Sự hòa quyện vẻ đẹp của hình ảnh (43 tranh khắc gỗ) và ngôn từ thơ ca đã tạo nên những tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh, vừa đăng đối lại huyền ảo.

Khởi đầu tập tranh là hình ảnh làng quê đang chìm trong lặng yên sâu thẳm. Tiếp đó là ánh rạng đông bừng lên sức sống của một ngày mới. Rồi hình ảnh ngôi làng yên tĩnh, đền đài và phế tích tịch mịch, các vị Phật đang mỉm cười, các vị La Hán mỗi người một biểu cảm, một ngôi đền được bao quanh bởi hoa sen.

Hình ảnh các mái nhà nhấp nhô của phố cổ Hà Nội, các thợ thủ công trong 36 phố nghề, những người thợ đang xây dựng đường sắt, cảnh bến thuyền và ngư dân kéo lưới, cậu bé trên lưng trâu, mặt nạ tuồng, các điệu múa nghi lễ.

Cuối tập tranh là hình ảnh một nấm mồ trong quang cảnh chiều tối. Tác phẩm như một ẩn dụ về sự khởi đầu và kết thúc của đời người với ánh rạng đông và khi chiều tắt nắng.

Nếu cuốn sách dừng lại ở hình ảnh nấm mồ thì thật buồn bã. May thay đó chỉ là tiếng thở dài khe khẽ, giây phút lắng đọng để chiêm nghiệm trước khi khép lại, bởi trang cuối cùng là hình ảnh chữ “Thọ” được khắc tinh xảo với màu sắc tươi tắn, thể hiện một ước mong vĩnh cửu.

Chữ “Thọ” - sự giao thoa văn hóa giữa các nền văn minh xa lạ. Đó còn là ước mong cho sự hòa hợp giữa các dân tộc được đơm hoa kết trái, ước mong cho những di tích cổ xưa mãi trường tồn và những điều tốt đẹp sẽ hồi sinh.

Cuốn sách “Miền đất vàng Đông Dương” cũng là minh chứng cho sự hợp tác giữa nghệ sĩ Pháp và thợ thủ công An Nam, giữa sự chính xác và cảm hứng nghệ sĩ với sự khéo tay và lành nghề của người thợ.

Bên cạnh đó, sự ra đời của ấn phẩm mỹ thuật gần trăm năm trước còn là dấu ấn tiến bộ trong ngành in ấn Đông Dương - ông Lê Văn Phúc, một chủ nhà in tại Hà Nội đã đảm nhiệm việc in ấn.