Gửi bình luận
Đặc biệt có một câu chuyện nữa dưới triều vua Lê Dụ Tông (1705 - 1729) mà trong sách “Lịch triều hiến chương loại chí” của sử gia Phan Huy Chú có ghi, Phùng Bá Kỳ đỗ Tiến sĩ ở tuổi 21, trẻ nhất khoa thi. Biết thầy dạy lại chính là người cha, vua Lê Dụ Tông liền ban khen và cho phép 2 cha con cùng vinh quy bái tổ.
Các con của Phùng Khoa Hân, ngoài Phùng Bá Kỳ đỗ đại khoa, còn có Phùng Khoa Xưởng - quan viên tử, tiền hậu vệ; Phùng Năng Kính - tước bá; Phùng Đĩnh Lập - Tri huyện Thúy Vân; Phùng Thế Oánh - quan Chánh vô úy; Phùng Khoa Chủng - Tri huyện Trung Thuận; Phùng Du Thảo và Phùng Đôn Nghĩa - Tri huyện liêm binh, tước bá; Phùng Khuông Lục - tước hầu; Phùng Dong Oánh - Đô Chỉ huy sứ; Phùng Trung Tín - Thị nội mật sát trung úy hầu; Phùng Tôn Dục - quan viên tử.
 |
| Danh tướng Phùng Dong Oánh xếp bậc Thượng trụ quốc, cho ghi tên vào sổ trung nghĩa. Ảnh minh họa: IT. |
Em của Tiến sĩ Phùng Bá Kỳ là Phùng Dong Oánh (1716 - 1748) tên chữ là Trung Cảnh, tên hiệu là Nhã Trực. Ông là con thứ 8 của quan Tham nghị Phùng Khoa Hân. Theo phả tộc, Phùng Dong Oánh sinh ra và lớn lên vào giữa thời kỳ Trịnh - Nguyễn phân tranh.
Thế nước không yên khiến nảy sinh nhiều nhóm lục lâm, thảo tặc. Chúng ngụy danh quân nghĩa gây cảnh cướp của giết người. Dân chúng đã khổ sở lại càng thêm điêu đứng. Dân xã Vĩnh Mỗ cũng chịu chung thảm cảnh này.
Ngoài việc thường xuyên bị bọn giặc cướp kéo đến điên cuồng cướp phá, giết hại. Khi ấy, ở núi Thanh Lanh - vùng Tam Đảo có thủ lĩnh Nguyễn Danh Phương nổi lên chống lại triều đình, cát cứ cả một vùng rộng lớn, như: Bình Tuyền, Yên Lạc, Tam Dương, Bạch Hạc, Lập Thạch (nay đều thuộc tỉnh Vĩnh Phúc)… Nguyễn Danh Phương đã dẫn quân về đánh chiếm lỵ sở Yên Lạc khi đó đóng tại xã Vĩnh Mỗ. Cảnh đao binh lửa cháy người chết khiến dân tình nơi đây càng thêm khổ sở, ly loạn.
Cũng khi đó (khoảng năm 1740), Phùng Dong Oánh vốn xuất thân khoa bảng nhưng theo ngạch quan võ đời vua Lê Hiển Tông đương nhậm chức Tri huyện Bạch Hạc. Nghe tin quê nhà bị giặc cướp hoành hành, ông rất đau lòng liền dâng biểu lên triều đình xin về quê đánh giặc.
Tộc phả họ Phùng ở Vĩnh Mỗ chép rằng: Với cương vị là Đồn trưởng đồn Vĩnh Mỗ, Phùng Dong Oánh đã lặn lội hết mình, đêm ngày xây dựng đồn lũy, thao luyện quân binh cùng nhân dân đồng cam cộng khổ quyết tâm đánh giặc giữ làng.
Vừa truy đuổi giặc cướp, Phùng Dong Oánh vừa chỉ huy quân binh chiến đấu với quân của Nguyễn Danh Phương. Nguyễn Danh Phương là một thủ lĩnh có tài cầm quân, gặp Phùng Dong Oánh là một viên tướng trẻ tuổi mà rất kiên cường, lại có lòng trung thành tuyệt đối với triều đình Lê - Trịnh.
Theo đó, cuộc chiến đấu kéo dài ròng rã nhiều năm. Nhiều lần, Phùng Dong Oánh chỉ huy quân binh đánh trả mãnh liệt, khiến đối phương bị thua đau mà phải rút lui. Dân càng thêm tin tưởng, yêu mến, khâm phục tài đức của vị tướng trẻ.
Công trạng của Phùng Dong Oánh được triều đình ghi nhận. Ông được thăng bậc chỉ huy từ Trung úy lên Chánh võ Đô hiệu úy. Tháng 5 niên hiệu Cảnh Hưng thứ 9 (1748), Nguyễn Danh Phương lại dẫn quân tiến công đồn Vĩnh Mỗ. Phùng Dong Oánh tiếp tục chiến đấu nhưng vì bị cô lập, không nhận được tiếp ứng, lực lượng dần suy yếu.
 |
| Gia phả họ Phùng Văn ở Vĩnh Mỗ xưa. |
Đêm 24/5/1748, Nguyễn Danh Phương dùng mưu hiểm, bất ngờ tập kích. Trước sức công phá dữ dội của đối phương, đồn Vĩnh Mỗ bị vỡ. Phùng Dong Oánh trúng hơn mười vết thương, máu nhuộm đỏ áo trận. Không chịu nhục, ông vát nhọn ngọn tre ngà, trèo lên cao, nhìn ngắm quê hương lần cuối rồi buông mình tự vẫn ở tuổi 33.
Sau khi Phùng Dong Oánh hi sinh, gần 900 người gồm các tùy tùng, binh sĩ theo ông chiến đấu cũng đều bị giết hại, nỗi oán hận không sao kể hết. Xót thương người trung nghĩa vô song, dân hai xã Vĩnh Mỗ, Tiên Mỗ đã lập đền thờ, cung kính khói nhang tưởng nhớ. Từ đó về sau, ngày 25 tháng 5 hằng năm được người dân nơi đây lấy làm ngày giỗ trận.
Tận mãi về sau, trận đánh đồn Vĩnh Mỗ vẫn còn vang danh. Cảm kích bậc trung thần nghĩa kiệt, triều đình nhà Lê sau đó đã ban tặng Phùng Dong Oánh 4 chữ: “Trung nghĩa khả gia”, truy thăng vượt 3 bậc từ Tổng binh đồng tri lên Đô chỉ huy sứ.
Rồi lại thăng tới chức Khinh xa úy, trung ban, Đặc tiến phụ quốc thượng tướng quân - Đô chỉ huy sứ Oánh Quận công - xếp bậc Thượng trụ quốc, thượng trật, cho ghi tên vào sổ trung nghĩa để thỏa tiếng thơm muôn đời.
Triều đình còn cấp 20 mẫu ruộng ở 3 xã Vĩnh Mỗ, Tiên Mỗ (thị trấn Yên Lạc ngày nay), và xã Đan Dương Thượng, huyện Bạch Hạc (nay thuộc Vĩnh Tường) làm ruộng tế tự, cấp cho 20 hộ dân xã Vĩnh Mỗ lập “Trung nghĩa đường” làm nơi khói hương, đời đời thờ phụng.
Cùng với những câu chuyện, giai thoại về nhà khoa bảng Phùng Bá Kỳ, ngày nay tại Yên Lạc (Vĩnh Phúc) còn nhiều dấu tích minh chứng về dòng họ Phùng Văn trong sự học, đường khoa danh cũng như sự nghiệp quan tước. Tại nhà thờ họ Phùng Văn hiện còn lưu giữ một số sắc phong, đại tự, câu đối thể hiện công lao dấu tích của các bậc tiền nhân.
