Gửi bình luận
Từ đề thi vào lớp 10, thi tốt nghiệp THPT, đánh giá năng lực cho thấy, chuyển hướng môn Toán sang đánh giá toàn diện năng lực học sinh là cần thiết.
Theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, môn Toán không chỉ là học kiến thức thuần túy, mà hướng đến phát triển năng lực giải quyết vấn đề, tư duy toán học và khả năng vận dụng vào các tình huống thực tiễn.
TS Đỗ Viết Tuân - chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục phổ thông, Trưởng ban tổ chức kỳ thi Toán ứng dụng Quốc tế VIAMC đã có những trao đổi trên Báo Giáo dục và Thời đại xung quanh vấn đề này.
* Theo TS, việc tích hợp Toán với các lĩnh vực khác như: Vật lý, Tin học, Kinh tế, hay Môi trường trong chương trình giáo dục phổ thông hiện nay có vai trò như thế nào?
- Tích hợp liên ngành giúp học sinh hiểu rõ bản chất và vai trò của Toán trong đời sống và khoa học. Ví dụ, học sinh có thể áp dụng kiến thức hàm số để mô tả sự tăng trưởng dân số, hay dùng xác suất – thống kê để phân tích dữ liệu từ thí nghiệm Vật lý hoặc biến đổi khí hậu.
Việc dạy Toán theo hướng tích hợp cũng tạo nền tảng cho các ngành nghề tương lai như: khoa học dữ liệu, kỹ thuật, kinh tế học hành vi – những lĩnh vực đòi hỏi năng lực toán học ứng dụng cao.
Theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 các trường THPT công lập ở các địa phương đã thay đổi về phương thức ra đề với môn Toán. Đơn cử như TP Hồ Chí Minh, việc tăng cường ứng dụng trong bài thi môn Toán được triển khai nhiều năm nay.Điều này dẫn đến việc dạy học Toán phải thay đổi để đáp ứng yêu cầu đổi mới hiện nay.
* Vậy việc đổi mới kỳ thi vào lớp 10 và tốt nghiệp THPT hiện nay có thúc đẩy việc dạy học Toán theo định hướng ứng dụng và năng lực không?
- Chắc là có. Các đề thi hiện nay giảm dần câu hỏi tính toán máy móc, tăng cường bài toán có ngữ cảnh thực tiễn hoặc yêu cầu lập luận, suy luận logic. Ví dụ, bài toán về chi tiêu trong gia đình, lãi suất ngân hàng, hay tối ưu hóa quãng đường đi… đang dần trở nên phổ biến. Điều này thúc đẩy giáo viên phải thay đổi cách dạy, chuyển từ “dạy để thi” sang “dạy để hiểu và vận dụng”. Đó chính là định hướng tích cực của chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Các bài toán thực tiễn về ứng dụng Toán trong các lĩnh vực Kinh tế, Tài chính, Tin học, Vật Lí, y sinh đã được đưa vào nhiều đề thi tại tỉnh, thành trên cả nước. Các hoạt động giảng dạy triển khai tính ứng dụng đã được áp dụng ở nhiều.
Chẳng hạn, tại Quảng Ninh giáo viên triển khai hoạt động học tập theo tình huống “Lập kế hoạch du lịch tiết kiệm”, yêu cầu học sinh sử dụng kiến thức về bảng số liệu, chi phí, phần trăm giảm giá và hàm số bậc nhất để lựa chọn phương án tối ưu. Đây là mô hình đang được nhân rộng trong các câu lạc bộ Toán học ứng dụng của nhà trường.
* Theo ông, làm sao để triển khai dạy học Toán ứng dụng từ cấp tiểu học?
- Ở tiểu học, Toán ứng dụng nên được triển khai qua các hoạt động trải nghiệm, trò chơi, giải quyết vấn đề gần gũi với trẻ như: đo chiều dài lớp học, tính toán tiền mua hàng, hoặc tổ chức buổi bán hàng nhỏ.
Cốt lõi là giúp học sinh hình thành ý niệm về Toán như một công cụ hữu ích để hiểu và điều khiển thế giới quanh mình, chứ không phải là những con số khô khan. Vai trò của giáo viên trong việc lựa chọn tình huống phù hợp là yếu tố then chốt.
Ví dụ, tại một trường tiểu học ở Lâm Đồng, giáo viên tổ chức hoạt động "Đi chợ quê", cho học sinh đóng vai người bán – người mua để tính tổng tiền, tìm tiền thừa, lập bảng giá.
Ở Nghệ An, một số trường đưa vào hoạt động “Trồng rau theo số liệu”, học sinh dùng thước đo độ dài luống rau, tính diện tích vườn, dự báo số cây trồng được. Qua những hoạt động như vậy, các em vừa học Toán, vừa rèn kỹ năng sống, hiểu được vai trò của Toán trong cuộc sống thường nhật.
* Ông có thể chia sẻ một số hướng tiếp cận hiệu quả để phát triển năng lực giải quyết vấn đề Toán học cho học sinh THPT hiện nay?
- Theo tôi, một số hướng hiệu quả gồm:
Dạy học theo dự án (Project-based learning) như mô hình xây dựng kế hoạch tài chính cá nhân, thiết kế bảng lương, hay phân tích dữ liệu thị trường.
Tăng cường sử dụng phần mềm toán học hoặc mô phỏng (GeoGebra, Excel, Python cơ bản) để học sinh tự khám phá mô hình.
Toán học với vấn đề xã hội: Các bài toán liên quan đến ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, hoặc năng lượng tái tạo đang được lồng ghép vào môn Toán – ví dụ như bài toán “So sánh chi phí sử dụng điện mặt trời và điện lưới” đang được triển khai ở một số trường phổ thông khu vực Tây Nguyên.
Những hướng tiếp cận này không chỉ giúp học sinh vận dụng được Toán mà còn rèn năng lực học suốt đời, tư duy sáng tạo – điều mà kỳ thi đánh giá năng lực đang ngày càng coi trọng.
* Vậy có nên khuyến khích học sinh tham gia vào các kỳ thi Toán được tổ chức trong nước và quốc tế nhằm tăng cường tính ứng dụng không?
- Tôi cho rằng, điều này không chỉ nên mà là cần thiết. Nhiều năm, học sinh thường được chuẩn bị cho các kỳ thi dưới dạng bài toán mẹo, kỹ thuật giải nhanh. Vô hình trung làm lệch hướng tư duy Toán học của các em.
Hiện, các kỳ thi hiện đại như: kỳ thi đánh giá năng lực của ĐH Quốc gia Hà Nội, ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh, thi đánh giá tư duy của ĐH Bách khoa Hà Nội hay VIAMC – Kỳ thi Toán ứng dụng quốc tế do Việt Nam sáng lập và được bảo trợ chuyên môn bởi khoa Toán Tin, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội đang theo hướng tăng cường tính ứng dụng, đánh giá năng lực của học sinh nên rất đáng hoan nghênh.
VIAMC là ví dụ tiêu biểu khi kết nối giữa Toán học và các ngành nghề thực tiễn như: tài chính, kỹ thuật, môi trường, Tin học, y sinh, xác suất thống kê, liên môn… Ví dụ một bài toán trong đề thi của VIAMC không yêu cầu tính đạo hàm, nhưng lại đòi hỏi học sinh phải hiểu hiện tượng, mô hình hóa nó bằng công cụ Toán học, từ đó đưa ra quyết định phù hợp.
Tôi tin rằng, nếu các kỳ thi hướng tới đánh giá năng lực thực sự, bám sát thực tiễn, thì sẽ "kéo" cả giáo viên, học sinh và phụ huynh thay đổi tư duy dạy – học.
TS Đỗ Viết Tuân
Xin cảm ơn tiến sĩ!
