Độc đáo ngôi đình bằng đá ở Nam Định

Vào thời Hùng Vương thứ 18 ở vùng Ái Châu có ông Vũ Công tiếp nối nghề làm thuốc và dạy học của tổ tiên nhưng gia cảnh nghèo nàn, khiến ông lo nghĩ và quyết tâm đi tìm vùng đất mới để sinh cơ lập nghiệp.

Từ Ái Châu ra đi một ngày đường đã thấm mệt, ông vào nghỉ lại ở một ngôi chùa cổ bên đường. Đêm ấy nằm mơ có người mách bảo ông dừng lại ở vùng đất lành tốt đẹp.

Phù điêu trên cánh cửa gỗ lim.

Sáng dậy ông tiếp tục lên đường đi tới vùng đất như giấc mơ đêm trước, đó chính là vùng đất Kim Âu. Được nhân dân chào đón, ông vui mừng ở lại dựng nhà và mở trường dạy học.

Thời gian sau, Vũ Công được làng vun đắp lấy người con gái họ Hoàng tên gọi là Loan. Ít lâu sau bà Loan sinh ra một bọc hai người con trai. Người anh đặt tên là Gia Sửu vì khi bà có mang nằm mơ thấy trâu xanh, còn người em đặt tên là Chính Ngọ bởi mơ thấy ngựa nhảy vào sân.

Năm sau bà Loan qua đời, Vũ Công lại kết duyên với bà Trần Thị Thịnh để lấy người nuôi dạy hai con. Vài năm sau bà Thịnh sinh ra cho ông một bé trai, trên trán cậu bé có chữ và sau lưng có hàng vây cá. Vũ Công liền đặt tên cho con là Vũ Uy.

Lớn lên Vũ Uy cùng hai anh là Sửu và Ngọ theo thầy học đạo, ba ông đều thông minh, am hiểu thiên văn địa lý, giỏi võ nghệ. Khi cha mẹ mất, ba ông vào kinh ứng mộ được Hùng Duệ Vương quý mến, phong Sửu là Đô hộ trấn Sơn Nam; Ngọ là Đương đô đại tướng quân, cai quản Tả vệ quân; Uy là Vũ Uy đại tướng quân, cai quản Hữu vệ quân, đốc lĩnh thủy tào chư sự.

Khi Thục Phán tiến đánh Duệ Vương, triều đình giao cho ba anh em tiến đánh quân Thục. Khi ba ông tiến quân về qua Kim Âu, dân làng ra đón và tình nguyện đi theo. Ba ông đã chọn đinh tráng trong ba họ Hoàng, Trần, Lưu cả thảy 66 người, cùng lên đường.

Chiến thắng trở về, ba anh em đều được hậu thưởng. Về sau, Hùng Duệ Vương nhường ngôi cho Thục Phán. Ba anh em buồn phiền, không thuần phục chủ mới, quay về làng cũ Kim Âu phân đất làm ba thôn: Vũ Lao Hạ, Vũ Lao Thượng và thôn Nam.

Trải qua thời gian, ngôi đình vẫn được bảo tồn nguyên vẹn.

Huyền tích hóa “Tam Công”

Một lần về quê cũ Ái Châu, làm lễ cáo yết gia tiên, xong việc lại tới Châu Hoan thăm phong cảnh. Khi tới núi Kim Nhan, Sửu Công và Ngọ Công đều hóa, lúc ấy là ngày rằm tháng Chạp. Thấy vậy Uy Công cùng mọi người thu thập mũ áo của Sửu Công, Ngọ Công đem về đất Kim Âu chôn cất.

Các cụ trong làng đều khẳng định, hiện nay ở gần đình Đá còn khu đất gọi là “Khả Lạc lăng” với truyền thuyết nơi chôn mũ áo của Sửu Công, Ngọ Công.

Một thời gian sau vào ngày 3/3, ông Vũ Công qua đời. Dân Kim Âu lập đền thờ ở thôn Nam Hà phối thờ cùng hai người anh của ông. Ngoài ngọc phả, sắc phong, đình Đá thôn Nam Hà còn giữ gìn được nhiều câu đối, đại tự ca ngợi công lao giúp nước, giúp dân của ba anh em họ Vũ.

Toàn cảnh ngôi đình cổ làm bằng đá.

Danh nho triều Lê là Nguyễn Cung có bài “Cảm hoài” nói về mảnh đất Kim Âu và công lao to lớn của ba anh em Vũ Uy Công, rằng: “Quyết trừ giặc Thục công danh vẹn/Thề giúp vua Hùng kế sách hay”.