Gửi bình luận
Bức chạm hổ trên ô thoáng cửa bằng gỗ, thế kỷ 17 ở Hạ Lôi (Mê Linh - Hà Nội).
Biến hoá qua các thời kỳ
Tới thời Lê Sơ (thế kỷ 15 - 16), các lăng mộ thường có 10 pho tượng với kích thước nhỏ - khoảng 110cm đối với tượng người và 60cm đối với tượng thú. Nhóm tượng này chia làm 5 đôi, gồm: quan hầu, lân, tê giác, ngựa, hổ. Ở một số lăng muộn hơn, tượng voi thay cho tượng hổ, còn các tượng khác vẫn giữ nguyên. Các tượng nói chung và tượng hổ được thể hiện đơn giản ở cách tạo dáng, hình khối, đường nét nhưng vẫn giàu tính biểu cảm.
Thời Lê - Trịnh (thế kỷ 17 - 18) với sự nới lỏng trong việc ban phong chức tước và hậu đãi với tầng lớp quan lại là thời kỳ nở rộ của các loại hình kiến trúc lăng mộ. Tượng hổ tại các di tích này thường được làm với kích thước lớn, khối hình trau chuốt mang tính tả thực. Thời này, hổ được coi như hộ môn thú, canh gác cửa các khu lăng mộ.
Hổ trong tranh dân gian Hàng Trống có trưng bày “Ngũ hổ” - bức tranh nổi tiếng được lưu truyền qua nhiều đời trong không gian thờ phụng. Ngoài ra còn có các tranh độc hổ theo màu sắc tương ứng như thanh hổ, bạch hổ, xích hổ, hắc hổ.
Hổ đuổi bắt ngựa trên thạp gốm hoa nâu - thế kỷ 13-14.
Hổ được xem là linh vật uy nghiêm, có oai linh và thần tính nên sức mạnh trở nên phi thường. Bởi vậy, màu sắc trong tranh hổ Hàng Trống được vận dụng kỹ lưỡng nguyên lý ngũ hành khiến cho bức tranh càng trở nên sống động và đậm chất nghệ thuật truyền thống.
Tới thời Nguyễn (thế kỷ 19 - 20), hình tượng hổ biểu trưng cho sức mạnh quốc gia. Hổ dùng để trang trí các tấm bổ tử trên phẩm phục võ quan, trên các bức trướng, tranh thêu, đồ gỗ chạm khảm, đồ ngọc, đồ pháp lam, bình phong trong các di tích đền, miếu...
Quần thể di tích cố đô Huế còn có công trình Hổ quyền - đấu trường của voi và hổ, được xây dựng năm 1830 dưới triều vua Minh Mạng. Hình hổ cũng được đúc trên Cao đỉnh - chiếc đỉnh lớn nhất trong cửu đỉnh, báu vật tượng trưng cho đế nghiệp muôn năm vững bền của triều Nguyễn.
Cùng về hình tượng hổ, nhưng sự đa dạng về hình dáng, tạo tác và ý nghĩa trên các chất liệu đồng, gốm, đất nung, gỗ, vải, tranh khắc, tranh thêu… đem đến cho người xem sự phong phú trong cách diễn tả về chúa sơn lâm.
Trong 2000 năm lịch sử, hổ không phải lúc nào cũng giống nhau. Do quan niệm dân gian, tâm linh tín ngưỡng, bối cảnh văn hoá mà hổ trở nên khác nhau. Có lúc hổ dữ dằn, oai nghiêm nhưng có khi lại hiền lành như thú cưng nuôi trong nhà, và có lúc lại hài hước trước bàn tay tạo tác của nghệ nhân dân gian.
Dù hình tượng hổ mỗi thời mỗi khác, nhưng hơn 30 hiện vật trong cuộc trưng bày chào đón Tết Nhâm Dần là những bằng chứng thể hiện sự đa dạng, biến hoá linh hoạt của mỹ thuật Việt cổ trong tiến trình lịch sử dân tộc.
Theo nhà sử học Dương Trung Quốc, sự đa dạng trong cách tạo hình hổ - thể hiện óc thẩm mỹ và sự khéo tay của người xưa. Hổ đi vào văn hoá Việt Nam và trở nên độc đáo qua nét tạo hình trong mỹ thuật cổ.
