Tài liệu giáo dục địa phương: Gỡ vướng bằng chính sách

Đây là những vấn đề cơ bản hoặc thời sự về văn hoá, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội, môi trường, hướng nghiệp,... của địa phương bổ sung cho nội dung giáo dục bắt buộc chung thống nhất trong cả nước. Mỗi tỉnh, thành có bộ tài liệu giáo dục địa phương riêng. Cụ thể, theo quy định hiện hành, tài liệu giáo dục địa phương do UBND cấp tỉnh tổ chức biên soạn, được hội đồng cấp tỉnh thẩm định và Bộ trưởng Bộ GD&ĐT phê duyệt.

Sau 5 năm triển khai, nội dung giáo dục này đã giúp trang bị cho học sinh hiểu biết về nơi sinh sống, bồi dưỡng tình yêu quê hương, ý thức tìm hiểu và vận dụng những điều đã học để góp phần giải quyết vấn đề của quê hương.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy còn không ít khó khăn, bất cập khi triển khai. Trong đó, nổi cộm nhất là biên soạn, thẩm định, in, phát hành tài liệu giáo dục địa phương còn chậm muộn, gây khó triển khai chương trình, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học. Không ít địa phương, do vướng mắc về kê khai, thẩm định giá biên soạn sách giáo khoa nên không thể thực hiện đấu thầu in ấn, phát hành sách. Để khắc phục, giải pháp tạm thời được sử dụng là photo tài liệu, hoặc dùng phiên bản PDF để giảng dạy…

Theo phản ánh của một số địa phương, việc không phân cấp cho UBND cấp tỉnh thẩm định và phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương làm tăng thủ tục hành chính, kéo dài thời gian. Ngoài ra, theo Luật Giá 2023, Bộ GD&ĐT có trách nhiệm định giá tối đa đối với sách giáo khoa. Quy định tại Điều 32 Luật Giáo dục khiến tài liệu giáo dục địa phương cũng được hiểu là sách giáo khoa, đồng nghĩa việc Bộ GD&ĐT có trách nhiệm định giá tối đa - điều này được cho không phù hợp với thực tiễn, không hợp lý.

Liên quan đến điều này, sau đợt giám sát chuyên đề về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết 686/NQ-UBTVQH15 ngày 18/9/2023, ghi rõ yêu cầu: Tăng cường phân cấp, phân quyền cho các địa phương, trong đó có phân cấp về phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương.

Mới đây nhất, giải pháp tháo gỡ khó khăn, bất cập với tài liệu giáo dục địa phương cũng được Bộ GD&ĐT tính đến khi tiến hành sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục. Cụ thể, trong dự kiến sửa đổi, tài liệu giáo dục địa phương được xác định rõ không phải là sách giáo khoa; đồng thời, giao tổ chức biên soạn tài liệu này cho giám đốc sở GD&ĐT và chuyển thẩm quyền phê duyệt từ Bộ trưởng Bộ GD&ĐT thành Chủ tịch UBND cấp tỉnh (Điều 32).

Sửa đổi này nhận được sự đồng thuận cao vì sẽ giúp địa phương chủ động hơn trong biên soạn, quản lý nội dung giáo dục gắn với đặc thù riêng; đồng thời cắt giảm thủ tục hành chính (không phải trình Bộ trưởng Bộ GD&ĐT phê duyệt) và giảm áp lực cho Bộ GD&ĐT.

Theo chủ trương chung, thay đổi nói trên cũng phù hợp với Luật Tổ chức chính quyền địa phương và chủ trương phân cấp, phân quyền của Đảng, Nhà nước; phù hợp với tinh thần “Bộ không làm thay cho địa phương”, được thể hiện tại nhiều văn bản chỉ đạo của Chính phủ.

Bên cạnh thay đổi chính sách, cũng có ý kiến cho rằng, cần có một khung chương trình giáo dục địa phương chung cho các địa phương; cùng với đó là khung tài liệu nội dung giáo dục địa phương thống nhất về cấu trúc và hình thức trình bày. Điều này góp phần quan trọng nâng cao hiệu quả xây dựng, biên soạn tài liệu giáo dục địa phương.