Với tư cách là bên tiếp nhận chính về đề xuất tuyến đường thay thế, ông Erdogan khó có thể ủng hộ bất kỳ lựa chọn nào nếu không có Nga. Mặc dù một số động thái gần đây của Ankara đã khiến Tổng thống Nga Vladmir Putin khó chịu, nhưng ông Erdogan phải thực hiện hành động cân bằng trong cuộc xung đột ở Ukraine.
Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không gây nguy hiểm cho các tàu hải quân của mình để hỗ trợ các tàu từ Ukraine và tập trung vào việc khôi phục hành lang ngũ cốc với sự tham gia của Nga, một quan chức Thổ Nhĩ Kỳ thừa nhận với tờ Bloomberg. Tương tự, Đại sứ Ukraine tại Ankara cho biết Thổ Nhĩ Kỳ quan tâm đến việc tiếp tục thỏa thuận ngũ cốc, nhấn mạnh rằng họ có đòn bẩy đối với Nga.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan là nhà lãnh đạo duy nhất của NATO lập luận rằng việc xuất khẩu ngũ cốc và phân bón của chính Nga vẫn bị cản trở. Ảnh: Reuters
Ổn định ở Biển Đen từ lâu đã là ưu tiên hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ và bất kỳ thỏa thuận mới nào cũng cần có Nga tham gia, vì vậy ông Erdogan có lẽ sẽ thử “mọi con đường dẫn đến Điện Kremlin”.
Do đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ là nhà lãnh đạo duy nhất của NATO lập luận rằng hầu hết xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine đến châu Âu chứ không phải các nước châu Phi nghèo và việc xuất khẩu ngũ cốc và phân bón của chính Nga vẫn bị cản trở. Những luận điệu như vậy đã giúp ông duy trì đối thoại với Tổng thống Nga. Kể từ hội nghị thượng đỉnh NATO gần đây nhất ở Vilnius, ông Erdogan đã nhiều lần nói về việc đón tiếp nhà lãnh đạo Nga vào tháng 8, nhưng Moskva vẫn chưa xác nhận một chuyến thăm như vậy.
Nga đã liệt kê một số điều kiện để quay trở lại thỏa thuận, bao gồm dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với xuất khẩu ngũ cốc và phân bón, cho phép ngân hàng cho vay nông nghiệp Rosselkhozbank của Nga kết nối lại với hệ thống thanh toán SWIFT, cho phép giao phụ tùng thay thế cho máy móc nông nghiệp, loại bỏ các trở ngại liên quan đến vận chuyển hàng hóa và bảo hiểm cũng như gỡ bỏ phong tỏa tất cả các tài sản của Nga liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp. Cuối cùng, Moskva nhấn mạnh rằng “thỏa thuận hành lang ngũ cốc nên phục hồi mục đích ban đầu là giúp đỡ các nước nghèo”.
Theo dữ liệu của Liên hợp quốc, trong số 32 triệu tấn ngũ cốc được bốc từ các cảng Odessa, Chornomorsk và Yuzhne của Ukraine, 14,3 triệu tấn đã được chuyển đến các nước giàu, bao gồm cả các thành viên EU, trong khi nhóm các nước nghèo nhất chỉ nhận được 822.000 tấn. Thị phần của châu Phi đứng ở mức 12%. Thổ Nhĩ Kỳ là người mua lớn thứ ba sau Trung Quốc và Tây Ban Nha.
Trong khi đó, ngũ cốc của Nga chiếm 65% lượng ngũ cốc nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ, vì vậy ông Erdogan khó có thể gây nguy hiểm cho nước này bằng cách đóng vai trò là người bảo vệ doanh số bán hàng của Ukraine.
Ngoài ra, sự “ổn định tương đối” ở Biển Đen trong năm qua phần lớn là do thỏa thuận ngũ cốc trên. Tuy nhiên, vào ngày thỏa thuận hết hạn, Ukraine đã tấn công cây cầu Kerch nối Crimea với Nga và Moskva đã đáp trả bằng cách ném bom các cảng Odessa và Chornomorsk.