Đối thoại chính sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tại ĐHQGHN

Diễn đàn có sự tham gia của các nhà khoa học, nhóm nghiên cứu mạnh, phòng thí nghiệm/trung tâm nghiên cứu trọng điểm cấp ĐHQGHN, cùng chia sẻ, cập nhật thông tin về chính sách khoa học công nghệ đồng thời kiến nghị, đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai chính sách KH&CN.

Chính sách đột phá

Theo Trưởng ban Khoa học & Đổi mới sáng tạo Trần Thị Thanh Tú, ĐHQGHN luôn tạo điều kiện tốt nhất để hỗ trợ các nhà khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ và nhóm nghiên cứu mạnh, phát triển các nhiệm vụ đột phá trong KH&CN. Chính sách ưu tiên hiện nay tập trung vào các lĩnh vực công nghệ trọng điểm, liên ngành, nhằm nâng cao chất lượng công bố quốc tế và thúc đẩy chuyển giao công nghệ.

Để triển khai hiệu quả Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết 03/NQ-CP của Chính phủ, ĐHQGHN đã thành lập Công viên Công nghệ cao và Đổi mới sáng tạo (VNU-TIP) theo Quyết định số 189/QĐ-ĐHQGHN. Mô hình này nhằm tập trung nguồn lực, đẩy mạnh hợp tác quốc tế và với doanh nghiệp, hướng đến đầu tư phát triển công nghệ lõi.

Năm 2025, ĐHQGHN dự kiến đầu tư 100 tỉ đồng vào các hướng nghiên cứu ưu tiên như: AI & IoT, công nghệ bán dẫn, sinh học nông nghiệp & y tế, nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ môi trường, hóa học, vật liệu tiên tiến, năng lượng và lượng tử. Đồng thời, phát triển mới 5 viện nghiên cứu gồm: Viện Trí tuệ nhân tạo, Viện Công nghệ bán dẫn, Viện Tế bào gốc, Viện Công nghệ môi trường và Viện Nghiên cứu lượng tử, hướng tới trở thành các trung tâm nghiên cứu xuất sắc.

Cùng với đó, ĐHQGHN cũng đang đa dạng hoá nguồn vốn đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng với tổng diện tích 22,9 ha tại khu nghiên cứu liên ngành, nhằm hình thành tổ hợp nghiên cứu công nghệ cao, phục vụ phát triển các sản phẩm KH&CN có tính ứng dụng và thương mại hoá cao.

Mới đây, ĐHQGHN đã ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 03/NQ-CP, tập trung vào 4 nhóm nhiệm vụ trọng tâm với các chỉ tiêu và sản phẩm cụ thể. Trong đó, Nghị quyết số 193/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là một bước tiến pháp lý quan trọng giúp gỡ bỏ rào cản trong nghiên cứu, thúc đẩy sáng tạo.

Thúc đẩy nguồn lực

Nhấn mạnh ba yếu tố then chốt để thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ trong bối cảnh thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW. Giám đốc ĐHQGHN Lê Quân cho rằng, việc xác định đề bài nghiên cứu là thách thức lớn nhất, đòi hỏi sự kết nối chặt chẽ giữa nhà khoa học, cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhu cầu xã hội, đồng thời phải chứng minh được giá trị thực tiễn và khả năng chuyển giao.

Về nguồn lực, Giám đốc Lê Quân cho biết bên cạnh ngân sách nhà nước, cần huy động thêm từ địa phương và doanh nghiệp. Chú trọng mô hình hợp tác công tư trong đó doanh nghiệp đặt trung tâm nghiên cứu & phát triển (R&D) tại ĐHQGHN, tận dụng cơ sở vật chất và nguồn nhân lực chất lượng cao để cùng nghiên cứu, phát triển sản phẩm có khả năng chuyển giao cao. Cần thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp thông qua việc thành lập các doanh nghiệp spin-off và Vườn ươm Doanh nghiệp Khoa học Công nghệ.

Khẳng định quyết tâm đồng hành, chung tay vì sự phát triển KHCN để ĐHQGHN xứng tầm khu vực. Các nhà khoa học đã tập trung thảo luận về các giải pháp nhằm đổi mới và nâng cao chất lượng nghiên cứu, đào tạo tại ĐHQGHN, trong đó nhấn mạnh vai trò của khoa học cơ bản, trí tuệ nhân tạo (AI) và chuyển đổi số.

Nhiều vấn đề liên quan đến chính sách, cơ chế, nguồn lực thúc đẩy phát triển KHCN đã được các nhà khoa học ý kiến đã được Giám đốc ĐHQGHN Lê Quân, Phó Giám đốc ĐHQGHN Đào Thanh Trường, Phó Giám đốc ĐHQGHN Phạm Bảo Sơn, Trưởng ban Khoa học và Đổi mới sáng tạo Trần Thị Thanh Tú giải đáp, ghi nhận và chỉ đạo tháo gỡ các rào cản quanh việc thực hiện các chính sách KH&CN trong thời gian qua.

Tháo gỡ rào cản

Đó là đề xuất cần chủ động xây dựng cơ chế riêng cho khoa học cơ bản, lồng ghép lợi thế của ĐHQGHN và kiến nghị với Bộ KH&CN. Với nghiên cứu ứng dụng, cần đầu tư đồng bộ cho các xưởng thực hành, thu hút kỹ sư giàu kinh nghiệm và liên kết doanh nghiệp để hiện thực hóa ý tưởng của nhà khoa học. Nên có định hướng nghiên cứu về năng lượng hạt nhân – lĩnh vực còn nhiều tiềm năng tại Việt Nam.

Cùng với đó là những khó khăn trong nghiên cứu khoa học hiện nay do nguồn lực hạn chế, cơ chế tài chính bất cập và thiếu gắn kết với thực tiễn. Những vướng mắc trong cơ chế tài chính này đã và đang gây ảnh hưởng đến tiến độ nghiên cứu và ứng dụng sản phẩm và đề xuất cần điều chỉnh các chính sách linh hoạt hơn để tạo điều kiện cho đội ngũ nghiên cứu và giảng viên được phát triển chuyên môn một cách bền vững, thúc đẩy nghiên cứu gắn với đời sống và nhu cầu xã hội.

Đánh giá tác động tích cực của chính sách hỗ trợ công bố vượt trội được triển khai thí điểm từ năm 2024 tới các nhà khoa học trẻ và đề nghị tiếp tục triển khai trong các năm tới. Kiến nghị đưa ra ĐHQGHN cần tiếp tục triển khai chính sách hỗ trợ học bổng cho người học ở bậc sau đại học như thạc sĩ, nghiên cứu sinh và thực tập sinh sau tiến sĩ, nhằm tạo điều kiện cho các nhà khoa học hợp tác quốc tế và phát triển nghiên cứu chuyên sâu.

Các nhà khoa học trao đổi nhiều vấn đề then chốt liên quan đến phát triển nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, cơ chế tài chính và hợp tác với doanh nghiệp tại ĐHQGHN. Kiến nghị cần xây dựng cơ chế tài chính ổn định để tạo niềm tin và điều kiện cho việc lập kế hoạch nghiên cứu dài hạn. Việc thu hút nhà khoa học giỏi vẫn vướng mắc do hạn chế nguồn lực, trong khi mức học phí hiện hành chưa đủ đảm bảo cho đào tạo chất lượng cao và thuê chuyên gia quốc tế.

Hợp tác doanh nghiệp và chuyển giao công nghệ, mô hình đầu mối kết nối như Câu lạc bộ Nhà khoa học ĐHQGHN được đề xuất. Theo đó, tăng đối thoại giữa nhà khoa học và doanh nghiệp, từ đó xác định rõ các nhu cầu thực tiễn để phát triển đề tài có tính ứng dụng. Việc thành lập các đơn vị trung gian có hiểu biết cả hai phía - khoa học và doanh nghiệp - được cho là cần thiết để tăng hiệu quả kết nối và chuyển giao.