Giữa Hà Nội có ngôi làng thờ ba vợ chồng

Chủ tướng giặc Tống là Hầu Nhân Bảo đưa quân tiến sâu vào lãnh thổ Đại Cồ Việt. Quân ta chống trả rất ác liệt. Cánh quân hùng mạnh của Trần Công Tích được sự cố vấn của hai nữ tướng đã giành nhiều thắng lợi. Tướng giặc Hầu Nhân Bảo bị chém tại trận, quân xâm lược như rắn mất đầu tan tác bỏ chạy về nước.

Trước chiến công to lớn đó, tướng Trần Công Tích kéo quân về doanh trại Nghĩa Đô, viết sớ tâu triều đình xin ban thưởng quân sĩ, đặc biệt lưu ý công lao của hai nữ tướng dưới quyền là Hồng Nương và Quế Nương. Sau đó, Trần Công Tích kết duyên phu thê với hai bà.

Nhưng đến ngày 25/11, hai nàng không bệnh mà cùng hóa. Được tin, vua Lê rất đau buồn. Để thưởng công hai nàng, nhà vua truy phong Hồng Nương là “Hoàng hậu đoan trang tôn linh công chúa” và Quế Nương là “Phu nhân ý thiên tôn linh công chúa”. Đồng thời cho dân dựng đền trên gò con Phượng để thờ tự. Khi tướng quân Trần Công Tích qua đời, dân làng lập làm Thành hoàng và phối thờ cùng hai bà.

Ngoài ra, triều đình còn truy thưởng công lao song thân phụ mẫu của hai nàng. Ngôi nhà của họ trở thành đình Trung Nha thờ hai cụ Lê Nghiêm và Nguyễn Thị Minh.

Theo đánh giá của các nhà nghiên cứu, ba vợ chồng Trần Công Tích được nhân dân nhớ ơn lập làm Thành hoàng làng của Trung Nha, thật là “nhất gia tam thánh”.

Cây đa với dáng hình yên ngựa.

Mất đình, còn cổng

Theo tìm hiểu của nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Khắc Xương, làng Trung Nha vốn có đến 3 di tích gồm: đền, đình và cổng làng. Đây là ba di tích quý của Hà Nội gắn với nhiều sự kiện lịch sử.

Tuy nhiên, theo ông Lại Phú Trường và các cao niên làng Trung Nha thì đền ngày càng bị lấn chiếm, đình thì đã bị giải tỏa để làm đường vành đai 2. Chỉ còn lại cổng làng và cây đa cổ thụ nhưng cũng đang đứng trước nguy cơ biến mất.

Theo ông Trường, tài liệu ghi lại cổng làng Trung Nha chính là nơi tu luyện của Thiền sư Từ Đạo Hạnh. Đây cũng chính là nơi đầu tiên của thành Thăng Long xưa đón rước Lý Công Uẩn dời đô từ Thăng Long về Hà Nội.

“Lý Thái Tổ đi lên thành Thăng Long bằng đường sông, từ sông Hoàng Long di chuyển lên sông Hồng rồi qua sông Thiên Phù mới vào kinh thành. Do đó, chính dân chúng Trung Nha ngày xưa là những người Thăng Long đầu tiên tổ chức đón Lý Công Uẩn”, ông Trường cho biết.

Ông Trường dẫn chúng tôi ra cổng làng. Ngôi cổng cổ đã được tu sửa lại cho mới. Làm mới di tích nhẽ ra là điều cấm kỵ, nhưng theo ông Trường và người làng Trung Nha, nếu không làm mới thì người ta sẽ san phẳng và chặt luôn cả cây đa đi. Vì thế, mất đình mà vẫn may là còn giữ lại được cái cổng.

Ngay trước cổng làng có một tấm bia, được gọi là bia Hạ Mã. Chữ trên bia đã mòn vẹt, phải sờ tay mới nhận ra những nét chữ nho. Còn cây đa thì không ai biết rõ đã bao nhiêu tuổi, chỉ biết thân to và cao hơn tòa nhà. Ở trên, có một nhánh vươn nối hai phần rễ cây trông như cái yên ngựa.

Làng Nghè hàng năm mở hội vào tháng hai âm lịch. Trong hội có rước giao hiếu sắc phong và biển “Mỹ tục khả phong”. Đặc biệt, trong hội có trò thổi cơm thi diễn lại sự tích tướng quân Trần Công Tích chọn các cô gái có tài nấu nướng phục vụ quân đội trong cuộc chiến chống quân Tống”.

Ông Lại Phú Trường