Thông minh không chỉ đo lường bằng IQ

40 năm trước, GS Howard Gardner được ĐH Harvard tài trợ để nghiên cứu bản chất và nhận thức về tiềm năng của con người. Lúc đó, mọi người trong ngành tâm lý đều tin rằng con người khác nhau về độ thông minh và có thể biết mỗi người thông minh thế nào qua bài kiểm tra IQ.

“Khảo sát của tôi lúc đó không nhằm mục đích đánh đổ quan điểm độc nhất về trí thông minh nhưng nó đã đưa ra kết luận dựa trên thực nghiệm rằng có ít nhất 7 cách để xác định một người thông minh như thế nào”, GS Howard Gardner - “cha đẻ” của thuyết Đa trí thông minh - chia sẻ tại tại hội nghị thường niên “Bản hòa ca trí tuệ”, được tổ chức ngày 9/10.

Có ít nhất 7 cách để xác định một người thông minh

GS Gardner đánh giá các bài kiểm tra cổ điển thường dự đoán ai sẽ thể hiện tốt ở một môi trường học tập cụ thể, chẳng hạn một trường ở Paris, Pháp. Tuy nhiên, vào năm 1905, khi các bài kiểm tra này ra đời, nhiều trường học đi theo hướng giáo dục mới thay vì kiểu truyền thống và cổ điển của châu Âu.

Ông nói thêm càng nhìn ra phạm vi bên ngoài trường lớp như nghề nghiệp, sở thích, mối quan tâm cá nhân, chúng ta sẽ càng khó có cùng một định nghĩa duy nhất về trí thông minh của con người.

Vì thế, thuyết Đa trí thông minh ra đời. Bản thân ông cũng không tưởng tượng nổi thuyết thực sự tác động to lớn đến nền giáo dục trên thế giới đến như vậy.

Ông quan niệm trí thông minh là khả năng giải quyết các vấn đề hoặc tạo ra sản phẩm mà những giải pháp hay sản phẩm này có giá trị trong một hay nhiều môi trường văn hóa. Trí thông minh cũng không thể chỉ được đo lường duy nhất qua chỉ số IQ.

Đồng thời, GS từ Harvard khẳng định trí tuệ có thể nuôi dưỡng dù mỗi người có tiềm năng khác nhau.

Ông nếu ví dụ một đứa trẻ có thể có tiềm năng rất lớn để trở thành nhà soạn nhạc nhưng nếu đứa trẻ đó sống trong môi trường không có sẵn nhạc cụ và chưa bao giờ được hát, tiềm năng này sẽ luôn ẩn dật.

“Cuộc đời không công bằng với tất cả. Một số người có sẵn tiềm năng lớn hơn về mặt di truyền để trở thành nhà soạn nhạc, vận động viên, nhà vật lý hoặc nhà thơ. Nhưng nhìn chung, bất kỳ ai cũng có thể cải thiện trí thông minh của mình nếu họ được truyền động lực, được giáo dục tốt, hoặc nếu đó là điều xã hội đang quan tâm”, GS Gardner nói.

Ông lấy dẫn chứng từ việc tuyển sinh của các trường như ĐH Harvard. Cách đây 150 năm, muốn trúng tuyển, thí sinh phải làm bài kiểm tra bằng tiếng Latin, tiếng Hy Lạp và tiếng Do Thái. Ngày nay, ông đánh giá bài kiểm tra như vậy “có vẻ buồn cười”.

Thay vào đó, nếu không giỏi lập trình hoặc Toán học, thí sinh rất khó để vào được Harvard. Lúc này, việc thí sinh có thể học ngoại ngữ một cách dễ dàng cũng chẳng có ý nghĩa gì với Harvard.

Theo nhà tâm lý học Gardner, xã hội khác nhau xem trọng những giá trị khác nhau. Ngày nay, xã hội chú trọng nhiều hơn đến kỹ năng mềm. Đây là lĩnh vực thuộc về trí tuệ cá nhân.

“Nếu thông minh theo cách truyền thống, bạn có thể giải quyết nhiều vấn đề khi làm việc một mình. Nhưng khi phải làm việc với người khác, nhất là khi nắm vai trò chủ chốt, nếu không hiểu người khác và không hiểu chính mình, bạn sẽ gặp rắc rối to”, ông nhận định.

Đây là những thứ mà các bài kiểm tra IQ hoàn toàn bỏ qua. Với bài kiểm tra đó, không mấy ai chú tâm đến việc hiểu biết về bản chất con người và sự khác biệt giữa các cá thể.

Nuôi dưỡng sự sáng tạo và trách nhiệm cho trẻ

Đi liền với nuôi dưỡng trí tuệ là phát triển sự sáng tạo của đứa trẻ. Theo GS Howard Gardner, sáng tạo không chỉ gắn với nghệ thuật mà còn gắn với hoạt động trí óc và thể chất. Cùng một việc, con người có thể làm theo cách người ta từng làm trước đó, có thể làm khác một chút hoặc theo cách mới hoàn toàn.

Sáng tạo có thể lớn như nghiên cứu của Einstein, Marie Curie… hay nhỏ như cách phụ huynh dán các bức tranh nguệch ngoạc của con lên cửa tủ lạnh.

GS Gardner cho rằng cách tốt nhất để sáng tạo là sống trong môi trường mà bất cứ điều gì được chấp nhận cũng là điều được thực thi.

Theo ông, một số người may mắn được sinh ra trong môi trường sáng tạo, theo học ngôi trường tốt. Nhưng nếu sống trong môi trường mà bất cứ khi nào làm điều gì bất thường, họ bị phản đối ngay lập tức, họ khó có thể sáng tạo.

Ông nhấn mạnh học sinh khó có thể sáng tạo ở trường học trừ khi giáo viên và phụ huynh đề cao, khuyến khích sự sáng tạo. Theo ông, một việc có thể hoàn thành theo nhiều cách. Nhưng nếu giáo viên không tin tưởng, học sinh cũng không tin mình có sẵn sự sáng tạo trong ADN.

“Nếu khi ở trường và ở nhà, học sinh liên tục bị đánh vào tay, chúng cũng rất khó để sáng tạo”, nhà giáo dục từ ĐH Harvard nói.

Ông đề cao tính sáng tạo, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của tinh thần trách nhiệm khi sáng tạo, tức tinh thần trách nhiệm về những việc mình làm và khiến nó trở nên hữu ích.

Vị giáo sư này rất ấn tượng với các trường ở miền bắc Italy hoặc trường Montserrat ở Tây Ban Nha. Ông đánh giá những trường này có sự cân bằng tốt giữa việc giáo dục ý thức cộng đồng, hình thành trong con trẻ trách nhiệm với những điều lớn lao hơn ngay từ rất sớm, đồng thời biết cách trân trọng những nét riêng của từng đứa trẻ.

Ở đó, với triết lý giáo dục Reggio Emilia, người ta cho rằng mỗi đứa trẻ có khoảng 100 ngôn ngữ để chuyện trò với thế giới. Trẻ em có thể học theo nhiều cách, nhìn nhận thế giới theo nhiều cách, thể hiện bản thân chúng theo nhiều cách khác nhau.

“Tôi cho rằng đó là nền giáo dục tiến bộ, nơi trí tuệ cá nhân được phát triển một cách tự do kết hợp với ý thức mạnh mẽ của các con về sứ mệnh đối với cộng đồng, xã hội, thế giới xung quanh”, ông đánh giá.

GS Gardner cho rằng đây là công thức cần phải thấm vào ADN của từng cha mẹ cũng như người làm giáo dục, vào ADN của hệ thống giáo dục và áp dụng một cách sáng tạo.