Gửi bình luận
Ngày Xuân nhàn rảnh cũng nên bớt chút ít cuộc vui ồn ã để xem người xưa thưởng rượu đẹp đẽ và chừng mực biết nhường nào. Cũng vẫn là nhà văn Nguyễn Tuân, trong truyện “Hương Cuội” kể về cụ Kép với tiệc rượu Thạch Lan Hương. Cứ đúng Rằm tháng Giêng, vào buổi tối cụ đốt đèn lồng treo ở vườn đào, trông vào tiệc rượu hoa, uống rượu nhắm với đá cuội tẩm kẹo mạch nha.
Người con trai cho rằng như vậy sẽ xót ruột. Cụ Kép giảng giải rằng, người sành rượu uống lúc thanh tâm, lúc vui chén không dùng những đồ nhắm mặn như thịt cá. Các cụ ngồi với nhau đều úp lòng tay, ai cao tuổi xin nhấp trước. Và thường trong cuộc rượu người xưa, sự ồn ào không thể thay cho những cái hay cái đẹp của con chữ. Mỗi chén rượu ngừng là một lời thơ ngâm trong trẻo.
Nói thế không phải người xưa uống ít rượu: “Một ly hợp lẽ tự nhiên/ Ba ly đạo lớn thông lên tận giời”. Tuy vậy, việc uống nhiều hay ít còn phụ thuộc cảm hứng, nhưng đều giữ đức hạnh: “Trời đất đã nhiều phen nghiêng chén/Ta say mèm chẳng thẹn cùng ai/Thánh nhân thích rượu mới hay/Hiền nhân say tít cung mây, càng hiền/Thì phải ước thần tiên chi nữa/Thánh với hiền đã đủ thần tiên”.
 |
| Xã hội càng phát triển, văn hoá gia đình càng phải được bảo lưu để phát huy các giá trị đạo đức. Ảnh minh họa IT. |
3. Dù là “rượu đầy, trà vơi” nhưng ngày Xuân cũng là thời gian nghĩ về văn hoá gia đình, về nền nếp gia phong lễ nghĩa đương lúc tàn phai. Tết sum họp cũng bộc lộ trước mắt bao nhiêu những rơi rụng mất mát của nếp sống có trên có dưới, có trước có sau, có tình có nghĩa.
Đâu rồi nghĩa huynh đệ ngựa đau bỏ cỏ? Đâu rồi cảnh hàng xóm tắt lửa tối đèn có nhau? Cuộc sống càng mới, lại càng giống như một bức tường cũ hoang hoá rơi rụng. Tình người, tình anh em, sự gắn bó đoàn viên cứ giống như bát thịt đông gặp ngày nồm ẩm, tất cả cứ rữa ra không thể kết lại gần nhau.
Đèn nhà ai người nấy rạng, cơm nhà ai người nấy ăn, không ai quan tâm ai. Tinh thần bầu bí, tương thân tương ái, tối lửa tắt đèn… đã trở thành một nếp sống xa lạ. Con người thờ ơ với nỗi đau của đồng loại, sẵn sàng “nói chuyện” với nhau bằng vũ lực.
Xã hội hiện đại, gia phong trong các gia đình nhạt dần, nhiều nơi mất hẳn. Xét về khía cạnh văn hoá, đó là mối lo kèm theo mối hoạ, đúng như miêu tả của nhà thơ Trần Tế Xương gần trăm năm trước: “Nhà kia lỗi phép con khinh bố/ Mụ nọ chanh chua vợ chửi chồng”.
Có người bàn rằng, các giá trị gia đình - con người ở Việt Nam mất đi là bởi sự đứt gãy văn hóa. Lời bàn ấy không sai, nhưng có lẽ chưa thật đủ, vì ngay trong các gia đình sự gắn bó không còn là bởi mất đi các giá trị truyền thống mang tính kế thừa nối tiếp.
Gia phong gia đình được hình thành từ ba yếu tố: Gia giáo, gia lễ, gia phả. Có gia đình thêm yếu tố gia huấn và gia pháp. Gia phong của một gia đình chỉ được giữ vững khi có gia giáo, tức là sự giáo dục chuẩn mực. Nền tảng giáo dục và phương pháp giáo dục thế nào sẽ tạo ra những con người thế ấy.
Trong giáo dục gia đình, người xưa đề cao gia lễ - giống như “tiên học lễ” - gồm cung cách ăn nói, đi đứng, ứng xử - học ăn, học nói để rồi sau đó học gói, học mở. Điều này thì hầu như cha mẹ nào cũng dạy, nhưng có lẽ bởi sự dạy dỗ không đúng và không thật bền bỉ nên “sai một li đi một dặm”.
Nhiều người trẻ dè bỉu khi nghe cha mẹ nói về gia phong, cháu chắt coi ông bà là lạc hậu khi nói về mỹ tục. Một ví dụ rất nhẹ mà chúng ta thấy phổ biến hiện nay, đa số các đôi yêu nhau đều “ăn cơm trước kẻng”. Một số chờ đợi bạn gái có bầu rồi mới cưới, một số bậc cha mẹ - thay vì giáo dục con cái đúng hướng, lại rất đồng tình về quan niệm này.
Quan niệm thay đổi dẫn theo lối sống đổi thay. Gia lễ không còn được người trẻ coi trọng, và thậm chí nhiều người chưa từng được nghe. Bởi vậy, trong xã hội hiện đại, thay vì lễ - người ta sẵn sàng buông ra lời nói và hành động theo kiểu “ai tốt với mình thì mình tốt lại”. Và có người vận dụng đời sống phương Tây, nói rằng họ không cần lễ mà vẫn văn minh.
Đó là góc nhìn thiển cận, bởi lễ trong gia đình phương Tây không phô qua hình thức bên ngoài. Họ quan niệm rằng, có ba điều bất hạnh đó là cái chết, tuổi già và những đứa con hư. Thế nên chúng ta không nên phân biệt phương Tây và phương Đông - nơi nào hơn kém nhau.
Bởi văn hoá gia đình luôn mang sắc thái vùng miền địa lý, điều kiện sống và cách thức tỏ bày. Như gia phong của gia đình Hà Nội khác với xứ Huế, hoặc gia phong của gia đình miền Trung không giống của miền Nam.
Cũng bởi nhận thấy các giá trị gia đình bị tàn phai, mà Văn kiện Ðại hội XIII trong định hướng phát triển văn hóa, xây dựng con người - đã đặt nhiệm vụ hàng đầu xây dựng các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam, và coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, cơ bản trong phát triển văn hóa, xây dựng con người.
